Επιτακτική φαντάζει για την Τοπική Αυτοδιοίκηση η μετάβαση της κοινωνίας στο νέο αναπτυξιακό μοντέλο της κυκλικής οικονομίας, της ενεργειακής αποδοτικότητας και της ηλεκτροκίνησης, αλλά και στον τρόπο οργάνωσης μιας έξυπνης πόλης με αναβαθμισμένες ψηφιακές υπηρεσίες προς τους πολίτες. Ο Γιώργος Κρεμλής, σύμβουλος του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, σε θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας, διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εντεταλμένος για θέματα κυκλικής οικονομίας και νησιωτικότητας εξηγεί ότι η κυκλική πόλη διαχειρίζεται ολιστικά το περιβαλλοντικό, κλιματικό και ενεργειακό της αποτύπωμα, με ένα μοντέλο «κυκλικής διακυβέρνησης» που μειώνει όλες τις μορφές ρύπανσης – ατμοσφαιρική, ηχορύπανση, απόβλητα – διαχειρίζεται το 95% των αστικών λυμμάτων και τη λυματολάσπη ως πρώτη ύλη, τους παρέχει πόσιμο νερό σύμφωνα με τις ποιοτικές προδιαγραφές της.
Συνέντευξη στον Δημοσιογράφο
Άγγελο Αρτελάρη
Ο Γιώργος Κρεμλής έχει μακρά σταδιοδρομία σε υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε κρατικούς φορείς, με έμφαση στην περιβαλλοντική πολιτική. Έχει διδάξει σε Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κι έχει συγγράψει βιβλία και πολυάριθμα άρθρα και μελέτες, που έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξενόγλωσσα έντυπα.
Να απεξαρτηθούν από τα ορυκτά καύσιμα τα νησιά…
Ποιες πιστεύετε ότι πρέπει να είναι οι προτεραιότητες για τις περιφέρειες και τους δήμους μας στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ και του Νόμου της για το κλίμα;
Υπάρχουν προτεραιότητες που επιβάλλονται από τη νομοθεσία, τόσο της ΕΕ όσο και την εθνική νομοθεσία και άλλες που αποτελούν καλές πρακτικές που οι περιφέρειες ή/και οι δήμοι θα ήταν χρήσιμο να ακολουθήσουν.
Για παράδειγμα: τα Σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ), τα Σχέδια φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων (ΣΦΗΟ), τα Περιφερειακά και τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ και ΤΣΔΑ), τα Χωροταξικά Σχέδια για τις Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πρόκειται για εργαλεία σχεδιασμού και προγραμματισμού που είναι χρήσιμα όχι μόνο για την καταγραφή και αποτίμηση των έργων που πρέπει να γίνουν αλλά και για τη χρηματοδότησή τους από τα Ταμεία της ΕΕ, το Πράσινο Ταμείο, το πρόγραμμα Τρίτσης, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο αυτό σημαντικά είναι και τα εδαφικά σχέδια των τεσσάρων δήμων στο πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και του δήμου Μεγαλόπολης στην Πελοπόννησο, που είναι δήμοι που πρέπει να απολιγνιτοποιηθούν προοδευτικά με χρονοδιάγραμμα αντίστοιχα το 2023 και το 2028. Τα εδαφικά σχέδια είναι προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση των έργων που θα γίνουν σε αυτούς τους δήμους από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο έχει επεκταθεί και σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, ώστε να απεξαρτηθούν από τα ορυκτά καύσιμα, το μαζούτ δηλαδή που χρησιμοποιούν κυρίως για την ηλεκτροδότησή τους. Εδαφικό σχέδιο πρέπει να εκπονηθεί για το σκοπό αυτόν και για τα νησιά του Αιγαίου στα οποία πρέπει να διευρυνθεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό η χρήση των ΑΠΕ, με υβριδικά σχέδια ή η διασύνδεσή τους με άλλα διασυνδεδεμένα ή μη νησιά. Τα νησιά του Αιγαίου έχουν πλούσιο δυναμικό το οποίο πρέπει να αξιοποιηθεί σε όλο το εύρος του, από την αιολική, ηλιακή, μέχρι και την κυματική ενέργεια και τη γεωθερμία αλλά και από την αξιοποίηση της βιομάζας τους – με συστήματα αποθήκευσης – ώστε να απεξαρτηθούν από τα ορυκτά καύσιμα.
Η ορθολογική αξιοποίηση των πόρων
Ολοι μιλούν σήμερα για την κυκλική οικονομία. Μπορείτε να μας πείτε σύντομα τι σημαίνει;
Η κυκλική οικονομία αποτελεί εμβληματική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), μαζί με την πράσινη μεγέθυνση, τη γαλάζια και την ψηφιακή οικονομία, προτεραιότητες «νέας γενεάς» της ΕΕ, που στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της πανδημίας και ενόψει μιας Covid resilience υποστηρίζονται από το νέο χρηματοδοτικό μέσο Next Generation EU και τα άλλα Ταμεία της ΕΕ.
Αφετηρία της κυκλικής οικονομίας που αποτελεί μετεξέλιξη της resource efficiency – ορθολογικής αξιοποίησης των πόρων – είναι ότι οι πόροι του πλανήτη δεν είναι ανεξάντλητοι με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών που εκφράζεται από την αρχή της αειφορίας.
Η κυκλική οικονομία ενσωματώνεται σε επίπεδο ΕΕ σε όλες τις πολιτικές της για να τις καταστήσει με τη σειρά τους κυκλικές – λχ. κυκλική γεωργία, κυκλικές μεταφορές, κυκλική ενέργεια, κ.ο.κ. – αλλά και σε επίπεδο κρατών μελών σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με αντίστοιχα σχέδια κυκλικής οικονομίας. Εντός των κρατών μελών λειτουργεί τόσο κατακόρυφα – από το κεντρικό στο τοπικό – όσο και οριζόντια με την ενσωμάτωση της και σε όλες τις εθνικές πολιτικές, λχ. γεωργία, υγεία και τουρισμό.
Στη Χώρα μας η εθνική στρατηγική κυκλικής οικονομίας που ενσωμάτωσε το πρώτο σχέδιο δράσης της ΕΕ εξειδικεύεται τώρα με οδικό χάρτη και συγκεκριμένα μέτρα δράσης που μεταφέρουν στη Χώρα μας το δεύτερο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία της ΕΕ, που είναι πιο φιλόδοξο και συγκεκριμένο. Το σχέδιο αυτό έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, καλύπτοντας και τα νέα αειφόρα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, την οικοκαινοτομία και περισσότερα ρεύματα διαχείρισης αποβλήτων, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαλογή στην πηγή με χωριστά ρεύματα και υψηλότερα ποσοστά επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης.
Κατά μείζονα λόγο, η κυκλική οικονομία εφαρμόζεται και σε επίπεδο επιχειρήσεων, τόσο στο πλαίσιο μιας διευρυμένης εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, όσο και της ESG και θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε Circular entrepreneurship που θα διαπνέει όλο τον κύκλο λειτουργίας και παραγωγής κάθε επιχείρησης.
Η κυκλική οικονομία υποστηρίζεται και από τις πράσινες χρηματοδοτήσεις – green financing – ώστε τόσο τα έργα που χρηματοδοτούνται να είναι κυκλικά από πλευράς τρόπου κατασκευής και υλικών, όσο και οι επιχειρήσεις που αντλούν τα συγκεκριμένα κονδύλια να μετατρέπονται σε κυκλικές στον τρόπο λειτουργίας και παραγωγής των προϊόντων και υπηρεσιών τους.
Στο πλαίσιο αυτό ο Κανονισμός Taxonomy (EU) 2020/852, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη εφημερίδα της ΕΕ στις 22 Ιουνίου 2020 και άρχισε να ισχύει από τις 12 Ιουλίου 2020, θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση αειφόρων επενδύσεων με χαμηλό κλιματικό, ενεργειακό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Είναι απαραίτητη η εξειδίκευσή της σε επίπεδο περιφέρειας και δήμου με στοχευμένα σχέδια
Ως καλή πρακτική πιστεύετε ότι οι Περιφέρειες και οι Δήμοι θα πρέπει να εκπονήσουν σχέδια κυκλικής οικονομίας;
Την περίοδο αυτήν ολοκληρώνεται ο Οδικός Χάρτης Κυκλικής Οικονομίας, η εθνική δηλαδή στρατηγική που θα λάβει υπόψη της και το δεύτερο σχέδιο δράσης κυκλικής οικονομίας της ΕΕ και που σύντομα θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση. Είναι μια ολιστική στρατηγική που αντιμετωπίζει τα απόβλητα ως δευτερογενή προϊόντα ή πρώτες ύλες, προωθεί τη χωριστή διαλογή τους στην πηγή και την ανακύκλωση, μειώνει προοδευτικά την υγειονομική ταφή τους και επιτρέπει την ενεργειακή αξιοποίηση του υπολείμματος – που δεν περιέχει υλικά που μπορεί να ανακυκλωθούν – καθώς και την παραγωγή ενέργειας από τα επικίνδυνα απόβλητα. Σημαντική είναι η δημιουργία του πέμπτου ρεύματος, της χωριστής δηλαδή διαλογής των βιοαποβλήτων από τα οποία μπορεί να παραχθεί βιοαέριο και καλής ποιότητας κομπόστ.
Στο μέτρο που η εθνική στρατηγική κυκλικής οικονομίας θέτει τους γενικούς άξονες είναι απαραίτητη η εξειδίκευσή της σε επίπεδο περιφέρειας και δήμου με πιο στοχευμένα σχέδια κυκλικής οικονομίας. Τα σχέδια αυτά σε επίπεδο δήμων αποτελούν τη νέα γενιά των «έξυπνων πόλεων» (smart cities) που πρέπει προοδευτικά να μετεξελιχθούν σε «κυκλικές πόλεις». Εδώ η διάσταση της ψηφιακής οικονομίας – που πρέπει να είναι κυκλική – έχει ιδιαίτερη σημασία αφού ενισχύει και εξορθολογίζει την κυκλική οικονομία και οι ψηφιακές δαπάνες της είναι αυτοτελώς επιλέξιμες.
Δημιουργία μονάδων παραγωγής προϊόντων από ανακυκλώσιμα υλικά
Τι είναι δηλαδή μια κυκλική πόλη;
Είναι η πόλη που διαχειρίζεται ολιστικά το περιβαλλοντικό, κλιματικό και ενεργειακό της αποτύπωμα με ένα μοντέλο «κυκλικής διακυβέρνησης» που μειώνει όλες τις μορφές ρύπανσης – ατμοσφαιρική, ηχορύπανση, απόβλητα – διαχειρίζεται το 95% των αστικών λυμμάτων και τη λυματολάσπη ως πρώτη ύλη, τους παρέχει πόσιμο νερό σύμφωνα με τις ποιοτικές προδιαγραφές της σχετικής Οδηγίας της ΕΕ, βελτιώνει την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων της, χρησιμοποιεί συστήματα λαμπτήρων led, ψηφιακά συστήματα διαχείρισης και εξυπηρέτησης των πολιτών, προωθεί την ηλεκτροκίνηση και ευαισθητοποιεί τους πολίτες της μέσα από συστήματα περιβαλλοντικής και κοινωνικής διακυβέρνησης.
Στο πλαίσιο αυτό η δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων και ΚοινΣΕπ είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και αποτελεσματική. Πιστεύω ότι ενδεικτικά η χειροτεχνία και τα παραδοσιακά προϊόντα μπορούν να αναδειχθούν στο πλαίσιο της κοινωνικής κυκλικής οικονομιας από ΚοινΣΕπ και ότι θα πρέπει ο τομέας της χειροτεχνίας με αμιγώς ελληνικές πρώτες ύλες ή δευτερογενή προϊόντα από την ανακύκλωση να ενταχθεί στη νέα στρατηγική κυκλικής οικονομίας της Χώρας.
Πάντως θα πρέπει και γενικότερα να δημιουργηθούν στη Χώρα μονάδες παραγωγής προϊόντων από ανακυκλώσιμα υλικά αντί τα υλικά αυτά να εξάγονται στο εξωτερικό και να επανεισάγονται ως προϊόντα, λχ. γυάλινα μπουκάλια αφού η χώρα μας δεν έχει υαλουργείο.
Τέτοιες επενδύσεις θα πρέπει να υποστηριχθούν από πόρους της ΕΕ και να ενταχθούν ως ειδικό σκέλος στον Αναπτυξιακό Νόμο ή εναλλακτικά, στο νέο ΝΣΧ για την ανακύκλωση, να προβλεφθούν κίνητρα χρηματοδότησης τέτοιων μονάδων μέσα από ένα ειδικό άξονα κυκλικής οικονομίας.
Αλλάζει κάτι με τη νέα προγραμματική περίοδο στη διαχείριση των έργων αποβλήτων;
Η περίοδος 2021-2027, το νεο δηλαδή ΕΣΠΑ, δε θα χρηματοδοτεί καταρχήν μονάδες μηχανικής και βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων (MBT), αφού οι μονάδες αυτές – όσο σύγχρονης τεχνολογίας και αν είναι – δεν επιτρέπουν την επίτευξη των υψηλών στόχων ανακύκλωσης των νέων Οδηγιών του 2018: 55% το 2025, 60% το 2030, 65% το 2035.
Με την εγκαθίδρυση των πέντε χωριστών ρευμάτων διαλογής στην πηγή των αποβλήτων συσκευασίας – για τα οποία οι στόχοι ανακύκλωσης θα είναι ακόμη υψηλότεροι – δηλαδή, πλαστικού, γυαλιού, αλουμινίου και χαρτιού καθώς και του πέμπτου ρεύματος των βιοαποβλήτων που γίνεται υποχρεωτικό από τις αρχές του 2023, οι μόνες μονάδες που θα είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από την ΕΕ είναι οι μονάδες επεξεργασίας των βιοαποβλήτων – αναερόβια χώνεψη κυρίως- οι μονάδες παραγωγής βιοκαυσίμων και βιοαερίου όπως και βιοπλαστικών και σε κάποιο βαθμό οι μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης ειδικών ρευμάτων αποβλήτων – επικίνδυνα, νοσοκομειακά – όπως και συστήματα ψηφιακής οικονομίας που θα υποστηρίξουν το «πληρώνω όσο πετάω» (pay as you throw), έξυπνους κάδους και συστηματα με χρησιμοποίηση οικονομικών και ψηφιακών εργαλείων.
Τα MBT θα πρέπει να μετεξελιχθούν σε MRF (mechanical recovery facilities) ώστε ό,τι απομένει από τα πέντε ρεύματα διαλογής στην πηγή να μπορεί να αξιοποιείται από πλευράς υλικών. Με δεδομένο πάντως ότι το 2035 ο στόχος ανακύκλωσης είναι 65% και την υποχρέωση η υγειονομική ταφή να μην υπερβαίνει την ίδια χρονιά το 10%, το υπόλειμμα που εν δυνάμει μπορεί να αξιοποιηθεί ενεργειακά είναι 25%, εκτός αν επιτευχθούν υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης αφού αυτά που δεσμευτικά προβλέπονται είναι οι ελάχιστοι στόχοι.
Κύριε Κρεμλή, η κλιματική αλλαγή ειναι ιδιαίτερα εμφανής στη Χώρα μας που πρόσφατα πλήττεται και από έντονη σεισμική δραστηριότητα. Τι μπορεί να γίνει από πλευράς πολιτικής προστασίας;
Η ήδη ισχυρή πολιτική προστασία σε εθνικό επίπεδο, μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο, ιδίως σε επίπεδο αυτοδιοίκησης το οποίο πλήττεται κατά πρώτο λόγο, όπως πρόσφατα από τη Μήδεια ή τους σεισμούς στη Θεσσαλία. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί σε εθνικό επίπεδο ένα ταμείο πολιτικής προστασίας κατά το πρότυπο του πρασίνου ταμείου και να πριμοδοτηθεί και από πόρους της ΕΕ, αφού πολλές από τις δαπάνες πολιτικής προστασίας, κυρίως πρόληψης, είναι επιλέξιμες, όπως για παράδειγμα η αγορά drones, συστημάτων ψηφιακής πυρανίχνευσης και τεχνητής νοημοσύνης, η κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων, κ.ο.κ.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η ενημέρωση και επιμόρφωση όχι μόνο των στελεχών αλλά και των κατοίκων των ευπαθών περιοχών που μπορεί να υποστηριχθεί από προγράμματα του Κοινωνικού Ταμείου. Πρόσφατα ο πρωθυπουργός σας ανέθεσε την προεδρία της ομάδας εργασίας – συντονιστικού οργάνου – για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, των αρχαιολογικών μνημείων και των μνημείων της φύσης από την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο του ΟΗΕ, που αποτελεί πρωτοπόρο πρωτοβουλία σε παγκόσμιο επίπεδο. Πως μπορεί να βοηθήσει αυτή η πρωτοβουλία τις μελλοντικές εξελίξεις; Μπορεί η Ελλάδα να διαδραματίσει κομβικό ρόλο;
Πρόκειται για μια εξαιρετικά πρωτοποριακή ελληνική πρωτοβουλία που αναδεικνύει τη σχέση κλίματος, περιβάλλοντος και πολιτισμού με αφετηρία τη Χώρα μας που είναι και η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η κλιματική αλλαγή έχει, μεταξύ άλλων, ένα έντονο αποτύπωμα στην πολιτιστική κληρονομιά και στα μνημεία της φύσης, το οποίο πρέπει να αξιολογηθεί με την καταγραφή παγκόσμια όλων των μνημείων – και όχι μόνο αυτών της UNESCO που συμμετέχει στην πρωτοβουλία.
Πρέπει να αναδειχθούν βέλτιστες πρακτικές αξιολόγησης του αποτυπώματος, μείωσής του και δημιουργίας προϋποθέσεων/κριτηρίων ανθεκτικότητας των μνημείων στην κλιματική αλλαγή – monuments’ resilience. Στα μνημεία της φύσης πρέπει να συμπεριληφθούν και τα μικρά κράτη-νησιά των ωκεανών που απειλούνται με εξαφάνιση από την κλιματική αλλαγή. Στην επικείμενη COP26 στη Γλασκώβη εξετάζουμε τη σκέψη να προτείνουμε κοινή σύσκεψη υπουργών περιβάλλοντος και πολιτισμού για την ανάδειξη του ζητήματος και κοινές δράσεις σε επίπεδο ΟΗΕ.
Η πρωτοβουλία αυτή είναι πολύ υψηλά στην ατζέντα του Πρωθυπουργού που φιλοδοξεί η Χώρα μας να έχει γενικότερα πρωταγωνιστικό ρόλο στα θέματα της κλιματικής αλλαγής και θα την προβάλει παγκοσμίως, με πολλαπλά παράπλευρα οφέλη.
Leave a Reply